"Speel er maar eens mee"

Leren samenwerken

Ik begeleid een eerstejaars projectgroep van de opleiding Sociaal Werk. Zeven studenten werken samen aan een onderwerp dat ze met elkaar uitdiepen. Ze verdiepen zich in thema's als pesten, armoede of depressie, afhankelijk van het onderwerp dat ze zelf kiezen. Tegelijkertijd leren ze beginselen van het doen van onderzoek. Én ze leren samenwerken. Na vier weken staan we stil bij hoe ze dat doen, dat samenwerken. Een gelijke verdeling van uit te voeren taken, het verwoorden van eigen verwachtingen, het leren aanspreken van anderen op hun verantwoordelijkheden, het houden aan deadlines, kortom, ze worden begeleid in het professioneel leren handelen.

Ontdek je eigen werkwijze maar doe het wel op onze manier

Ik zeg het eerlijk, ik kan er mee worstelen hoe deze groepjes te begeleiden. Ze zijn zeventien, achttien, soms zelfs pas zestien jaar oud als ze in het eerste jaar van de HBO komen. Hoe belangrijk deze ontdekkingsreis van volwassen worden is, is me heel duidelijk. En uitvogelen hoe verantwoording nemen over je eigen leven en daarmee ook voor degenen met wie je in je groepje werkt is, is een prachtig proces om te mogen begeleiden. Tegelijkertijd zijn er aanwezigheidsregels, samenwerkingsprotocollen, inlevertijden, woord- en stijlkeuzes tot aan lettertype aan toe die studenten in een keurslijf dwingen van hoe het onderwijssysteem vindt wat acceptabel student- en leergedrag is.  Met mijn werkervaring zie ik het raamwerk waarbinnen studenten zichzelf kunnen ontplooien kleiner en kleiner worden. "Ontdek je eigen werkwijze maar doe het wel op onze manier". Zoiets. Ik gun studenten het recht om fouten te maken en om er van te leren. Ik gun ze andere zienswijzen die misschien niet passen bij wat gangbaar is. Ik gun ze de vrijheid om te ontdekken wat hun persoonlijke kernwaarden zijn, hun individuele bijzonderheden en kwaliteiten. Ik gun ieder zijn of haar unieke levenspad.

Slavenarbeiders

"We leiden ze op tot slavenarbeiders", zegt een collega tegen me als ik vertel over hoe lastig ik het kan vinden dat studenten zo weinig kunnen spelen en ontdekken wie ze zelf zijn. "Serieus?', ongelovig kijk ik haar aan. "Meen je wat je zegt?" Ze knikt en zegt: "we leiden ze op om goede burgers en werknemers te zijn. Doen wat er gezegd wordt, niet teveel buiten de lijntjes kleuren. Want dat is ongewenst en onhandig. Teveel creativiteit is niet productief voor het grote geheel". Verdrietig opeens kijk ik haar aan. Ik voel dankbaarheid voor haar woorden omdat ik herken wat ze zegt maar tegelijkertijd is het geen hoopvol beeld wat ze schetst. "Jeetje…", ik weet even niet wat ik moet zeggen.

Curlingouders

Als ik enkele dagen later hetzelfde gesprek voer met een andere collega zegt ze: "hoe ik er over denk? Ja kijk, heb je wel eens gehoord van curlingouders? De jongeren van nu hebben gewoon te weinig structuur en grenzen leren kennen in hun leven. Het wordt ze zo makkelijk gemaakt. En daar lopen ze hier op school tegenaan. Het is juist goed om te begrenzen en duidelijke kaders aan te brengen want uit zichzelf kunnen ze het vaak niet. Ik zie het als een inhaalslag. Wij hebben toch ook te maken met wat gemiddelde ouders van nu hebben laten liggen?". "Jeetje…", en weer weet ik even niet wat ik moet zeggen.

Speel er maar eens mee

"Ik geef je de opdracht om de komende weken minstens twee keer te laat te komen, ok?" Verschrikt kijkt de student me aan. "Maar, in de handleiding staat….." stamelt ze. "Ik weet wat er in de handleiding over aanwezigheid en te laat komen staat", zeg ik zacht. "Maar ik zou je willen uitnodigen om deze periode te oefenen met het luisteren naar je lichaam en je eigen gedachten en wat minder naar wat anderen van je verwachten. Gewoon, om eens uit te proberen. Je bent zo hard je best aan het doen voor je omgeving dat je jezelf misschien vergeet. Jullie toekomstige beroep kan emotioneel zwaar zijn en goed voor jezelf zorgen is essentieel". Ik hoor haar plots diep zuchten. "Hoe klinkt dit voor jullie?", zeg ik, en ik kijk de groepsleden één voor één aan. "Da's een mooi leerdoel", reageert één van hen. "Ik vind het goed". "Maar ik weet niet of het gaat lukken hoor", antwoordt de student. "Ik weet nog niet zo goed hoe dat moet, naar mezelf luisteren". "Speel er maar eens mee", zeg ik. "Kijk maar of het je lukt en of het je bevalt om wat meer stil te staan bij jezelf". Dan kijkt ze serieus naar mij en dan op haar laptop. Ze klikt wat, ze scrolt wat en zegt: "maar mevrouw, ik zie dit nergens staan in de handleiding".